Opdat wij niet vergeten

ARNHEM – September 1944. Het is ruim vier jaar geleden dat de Duitsers Nederland binnenvielen, dit betekende voor ons de start van de Tweede Wereldoorlog. Vier jaar later is de oorlog nog in volle gang. Grote delen van Frankrijk en België waren door de geallieerden al bevrijd uit de greep van de Nazi’s, maar Nederland was nog compleet bezet. Om de stad Berlijn in Duitsland te bereiken en zo een einde aan de oorlog te maken, moest de goed beveiligde ‘Siegfriedlinie’ worden omzeild. Dit kon alleen door met de troepen door het nog bezette Nederland te trekken. Om dit te kunnen doen bedacht de Britse veldmaarschalk Bernard Montgomery een gevaarlijk en heel gedurfd plan, een aanval vanuit de lucht en op het land, via Nederland naar Duitsland: operatie Market Garden.

 Zondag 17 september 1944, de eerste dag van operatie Market Garden. Het plan begon met het luchtlandingsdeel genaamd ‘Market’. Duizenden vliegtuigen met ruim 35.000 luchtlandingstroepen vertrokken vanuit Engeland naar Nederland, hun doel was het droppen van de parachutisten in de gebieden rondom de belangrijkste bruggen. De troepen landden in de gebieden rondom de Maas, de Waal en de Rijn. Nu was het zaak om de bruggen over deze rivieren zo snel mogelijk te veroveren en bezet te houden. Als de bruggen in handen van de geallieerden waren konden de grondtroepen over de bruggen Nederland bevrijden en zo oprukken naar Duitsland. Dit deel van het plan heette ‘Garden’. Het was de bedoeling om voor de kerst van 1944 de Duitse stad Berlijn te bereiken.

De eerste problemen ontstaan helaas al op de eerste dag van het offensief. De luchtlandingen verlopen allemaal redelijk goed en alle bruggen kunnen veroverd worden. Het grondoffensief daarentegen verloopt minder soepel. De Duitsers konden zonder al te veel moeten de Britse soldaten tegenhouden, waardoor deze niet op tijd bij de bruggen konden komen. Op 18 september is de brug bij de Rijn nog in Britse en Poolse handen, onder leiding van luitenant-kolonel John Frost. Zij konden geen contact meer leggen met de grondtroepen in het Zuiden van het land. De soldaten bij de brug misten dus de versterking van de grondtroepen en begonnen aan een, bij voorbaat al, verloren strijd.  De geallieerden staan met een krappe 150 vechtklare soldaten tegenover een sterk Duits leger.  De geallieerde troepen moesten zich gedwongen terugtrekken naar en klein gebied in Oosterbeek. Ondanks een aantal dappere pogingen is de Rijnbrug toch weer terug in handen van de Duitsers.

Zondag 24 september, precies een week na het begin van operatie Market Garden. De Duitsers hadden de controle over de stad Arnhem weer in handen en het duurde dan ook niet lang voordat er een nieuw bevel werd gegeven: alle burgers moesten de stad uit. De Duitsers konden zich op deze manier beter verdedigen tegen een eventuele nieuwe aanval van de geallieerden. Ook konden ze zo beslag leggen op de goederen die in de stad aanwezig waren. Het duurde nog een paar maanden, tot april 1945, voordat de Arnhemmers weer naar huis konden teugkeren. Bij terugkomst bleek Arnhem echter verwoest en geplunderd en bovendien was slechts 1 procent van de huizen nog bewoonbaar. Arnhem was veranderd in een spookstad, slechts bewoond door ratten, overwoekerd door onkruid en het zou nog jaren gaan duren voordat de stad was herbouwd.

Nu, 76 jaar na operatie Market Garden en de Slag om Arnhem, staan wij samen nog steeds stil bij deze gebeurtenissen. Waar je de afgelopen jaren duizenden bezoekers uit allerlei landen solidair op de rijnkade zag, was het dit jaar leeg. Slechts een aantal genodigden waren aanwezig bij de herdenking in de Eusebiuskerk en in de Berenkuil. Geen publiek, geen toeristen en bovenal geen veteranen. Maar wel een boodschap. Een boodschap die nú misschien meer van toepassing is dan wanneer dan ook in de afgelopen 76 jaar. ‘Never again’. En daar moeten wij samen voor zorgen, zei Gerdi Verbeet tijdens de 76^ste herdenking van operatie Market Garden. “Door solidair te zijn, compassie te tonen, te leren van het verleden en in verzet te komen bij onrecht.” Afgelopen vrijdag was iedereen het over een ding eens nooit meer oorlog, want onze vrijheid is zo mooi. Het is ons kostbaarste bezit en om dit te behouden moeten we daar elke dag met elkaar aan werken.

Lees ook: Market Garden 2020: Een andere herdenking, maar dezelfde boodschap

• 

• 

• 

• 

•