Is de democratie nog wel de ultieme bestuursvorm voor Europa na 2020?

COLUMN – 2020 is het jaar van verandering en chaos. Het coronavirus zorgt over de hele wereld voor lastige situaties. De overheden hebben hun handen vol aan het onderzoeken en bestrijden van het virus, toch is corona niet het enige wat in 2020 een rol speelt. De democratie ligt onder vuur. 

Europa, één van de meest democratische bolwerken in de wereld en de plek van de Europese Unie. De EU wordt door veel lidstaten gezien als hulpmiddel en gezamenlijk overlegorgaan. Toch voelen niet alle lidstaten van de EU zich gehoord. 
Er is kritiek op de transparantie van de Europese Unie. Worden alle beslissingen wel met alle lidstaten besproken?
Als het aan mij ligt hebben de grote landen, die er sinds het begin bij zijn, de meeste macht. De relatief nieuwe Oost-Europese landen worden vaak ondergewaardeerd. 

Dat Oost-Europese lidstaten zich niet gehoord voelen, is denk ik de oorzaak voor de druk op de democratie in die landen. Zo wordt Hongarije niet meer gezien als democratie, terecht? Ja, de gecentraliseerde macht is nu zo groot dat je als burger weinig kan inbrengen en absoluut geen kritiek mag hebben. Maar hoe komt het dat Hongarije zo ver is gecentraliseerd? Heeft de EU, met hun oh zo belangrijke democratie, moeten ingrijpen? Ja, maar wanneer hadden ze moeten ingrijpen? Nu? Nee, het probleem is veel eerder begonnen, toen Hongarije niet gehoord werd. Want als je niet gehoord wordt, zoek je andere wegen om te krijgen wat je wilt.  

Niet alleen in Oost-Europese landen ligt de democratie onder druk. In West-Europa krijgt het populisme en het Euroscepsis steeds meer aanhang. De kloof tussen de burgers en de democratische instellingen wordt groter. Bij Euroscepsis vinden mensen onder andere dat de onderlinge landen te veel moeten afstaan aan de bureaucratie van Brussel. Zij hebben een punt, niet alle regels die in de Europese Unie gelden komen even goed uit voor de landen onderling. Toch zijn die regels er om de democratie te behouden en te kunnen controleren.   

Maar wat maakt dat de democratie juist in 2020 onder druk komt te staan? Ik denk dat het komt door de samenkomst van verschillende gebeurtenissen. Zo neemt de coronacrisis een groot deel in beslag van de aandacht van het bestuur en de media, de dagelijkse problemen en de druk op mensenrechten raken hierdoor op de achtergrond. Men voelt zich niet gehoord en verliest vertrouwen.  
Ook de Amerikaanse verkiezingen speelde een rol. Het grote en machtige land, dat veelal als een voorbeeld wordt gezien in Europa, is duidelijk gepolariseerd. De strijd tussen extreem en extremer heeft niet alleen in Amerika gezorgd voor een duidelijkere grens tussen de partijen, maar ook in Europa wordt die grens duidelijker. De grote vraag die de partijen van elkaar scheidt is: Wat is belangrijker, de economie of de gezondheid?  

Ik denk niet dat de Democratie in 2020 werkelijk in gevaar is gekomen. Wel denk ik dat 2020 een gek en chaotisch jaar is geweest, de democratie wordt wellicht anders vormgegeven en misschien is het niet de ultieme bestuursvorm, zoals we altijd dachten.