Advocaat Zana Sami: “Het is allemaal leuk en lollig, totdat het niet meer leuk en lollig”

Dat deepfake een opkomende technologie is, is nu wel duidelijk. Face swap van Snapchat, zingende beroemdheden die eigenlijk niet kunnen zingen en jezelf met een cocktail op het strand zien terwijl het winter is. Klinkt leuk allemaal, maar het heeft ook zijn keerzijde. Beroemdheden worden in een pornografische setting getoond, terwijl dat nooit gebeurd is. Je kan je voorstellen dat dit veel schade voor de geportretteerde kan meebrengen. Experts zijn hier dan ook verontrust over. De technologie gaat sneller dan dat de wetgeving aangepast kan worden. Zijn wij beschermd tegen misbruik van deepfake? Of moeten wij ons zorgen maken?  

Advocaat Privacyrecht en Intellectueel Eigendomsrecht Zana Sami vindt deze ontwikkeling beangstigend en is bang voor misbruik van deze nieuwe technologie. “Het enge is gewoon dat je door kunstmatige intelligentie zelfs een persoon kan creëren die niet bestaat. Deepfake kan invloed hebben op heel veel dingen, het kan zelfs verkiezingen beïnvloeden. Daarom is het denk ik echt cruciaal dat er veel meer awareness komt over dit onderwerp.”  

Misbruik deepfake  
“Deepfake heeft zeker voordelen. Zo kan je het bijvoorbeeld gebruiken voor entertainment, dat is hartstikke goed. Alleen zitten er juridisch heel veel haken en ogen aan vast”. Een specifieke wetgeving voor deepfake is er nog niet, maar dat is voorlopig ook niet nodig volgens Sami: “Op basis van de wetten die we nu kennen en de rechtspraak die er nu is, weten we dat de deepfake technologie wel binnen de scope van verschillende rechtsgebieden valt.” Er zijn een aantal belangrijke rechtsgebieden waar rekening mee moet worden gehouden. Het gaat hier om het intellectueel eigendomsrecht, auteursrecht, portretrecht, privacyrecht, strafrecht en aansprakelijkheidsrecht. Sami heeft nog nooit een cliënt moeten verdedigen die slachtoffer is geworden van deepfake. Hij is er wel van overtuigd dat dit gaat gebeuren in de toekomst. “Als je kijkt naar digitale trends is het vaak aan het begin leuk, maar later ga je de nadelen ervan ondervinden.” De advocaat weet wel naar welke aspecten je moet kijken als iemand hiermee te maken krijgt. “Je kijkt eerst naar wat voor soort deepfake het is, is het identiteitsfraude, is de dader bekend, wat zijn de eventuele motieven en wat voor soort schade heeft mijn cliënt geleden. Dat is het belangrijkste wat een advocaat zich moet afvragen.”  

Bewustwording van de gevolgen  
“In Nederland is het zo dat in principe rechtszaken openbaar worden gemaakt. Als journalist mag je bijvoorbeeld aanwezig zijn bij zittingen, dat mag niet iedereen. Wij vinden het in Nederland heel belangrijk dat ook journalisten toegang hebben tot rechtspraak, zo werkt onze democratie.” Op de site rechtspraak.nl staan alle rechtszaken die in Nederland worden gehouden. Als je op de term ‘deepfake’ zoekt komen er nauwelijks resultaten naar boven. Gelukkig zijn nog niet veel mensen slachtoffer geworden van deepfake, of ze weten niet wat ze ermee aan moeten. “We moeten echt nog stappen maken in het onderzoeken van wat wel en niet kan. We moeten nog gerichter naar het fenomeen deepfake kijken, dat wordt nu veel te weinig gedaan vinden wij als advocaten. Het is goed om hier wat meer licht op te schijnen.” 

Deepfake wetgeving  
Deepfake kan dus in de toekomst verstrekkende gevolgen hebben. Zolang deze technologie zich zal blijven ontwikkelen, zal er ook meer misbruik komen. “De crux is een beetje om ervoor te zorgen dat we het goede kunnen behouden en dat te stimuleren. En tegelijkertijd het misbruik strafbaar stellen en daders aansprakelijk stellen voor overtredingen.” Sami zou zich niet verbazen als in de toekomst wél een specifieke wetgeving komt voor deepfake. “Juist omdat het zoveel raakvlakken heeft met andere rechtsgebieden zou het misschien goed zijn om er een specifieke wetgeving voor te maken. Juist omdat het zo indringend kan zijn.”